Atopowe zapalenie skóry, objawy i leczenie

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła choroba, która dotyka miliony osób na całym świecie, niezależnie od wieku. Objawia się suchą, swędzącą i często zaczerwienioną skórą, znacząco wpływając na jakość życia. W tym artykule przyjrzymy się bliżej AZS, zrozumiemy jego objawy i przedstawimy skuteczne metody leczenia oraz codziennej pielęgnacji, by pomóc Ci lub Twoim bliskim lepiej radzić sobie z tą dolegliwością.

Co to jest atopowe zapalenie skóry (AZS)?

Atopowe zapalenie skóry, w skrócie AZS, to przewlekła, zapalna choroba skóry o podłożu genetycznym i immunologicznym. Charakteryzuje się zaburzoną funkcją bariery skórnej, co sprawia, że skóra jest bardziej podatna na utratę wilgoci i wnikanie czynników drażniących oraz alergenów z otoczenia. Ważne jest, aby pamiętać, że AZS nie jest chorobą zakaźną – nie można się nią zarazić przez kontakt z osobą chorą.

Kto choruje na AZS?

AZS najczęściej ujawnia się już we wczesnym dzieciństwie, dotykając nawet 15-20% dzieci. U wielu z nich objawy ustępują z wiekiem, jednak u części choroba może utrzymywać się w dorosłości lub pojawić się po raz pierwszy w późniejszym życiu. Istotną rolę odgrywają tu predyspozycje genetyczne – jeśli jedno z rodziców cierpi na AZS, ryzyko wystąpienia choroby u dziecka wzrasta. Do rozwoju AZS przyczyniają się również czynniki środowiskowe, takie jak zanieczyszczenie powietrza czy alergeny.

Typowe objawy atopowego zapalenia skóry

Objawy AZS mogą różnić się w zależności od wieku i nasilenia choroby, ale najbardziej charakterystycznym z nich jest intensywny świąd.

• Świąd: To główny i najbardziej uciążliwy objaw, który może być tak silny, że prowadzi do zaburzeń snu, rozdrażnienia i problemów z koncentracją. Swędzenie często nasila się wieczorem i w nocy.
• Suchość skóry: Skóra atopowa jest z natury bardzo sucha, szorstka i podatna na pękanie, co wynika z jej uszkodzonej bariery ochronnej.
• Zaczerwienienia i stany zapalne: Na skórze pojawiają się rumieniowe, czasem sączące się zmiany, które z czasem mogą stawać się bardziej zgrubiałe (tzw. zliszajowacenie) w wyniku chronicznego drapania.
• Lokalizacja zmian: U niemowląt zmiany najczęściej występują na twarzy (policzki), owłosionej skórze głowy oraz na powierzchniach wyprostnych kończyn. U dzieci starszych i dorosłych typowe są zgięcia łokciowe i kolanowe, szyja, nadgarstki oraz grzbiety dłoni i stóp.

Ciekawostka: Wielu pacjentów z AZS doświadcza tzw. "marszu atopowego", czyli kolejnego występowania chorób alergicznych, takich jak alergiczny nieżyt nosa czy astma, po atopowym zapaleniu skóry.

Jak rozpoznać AZS u dziecka a jak u dorosłego?

Choć podstawowe objawy są podobne, ich lokalizacja i nasilenie mogą się różnić. U niemowląt i małych dzieci dominują zmiany na buzi (szczególnie policzkach), skórze głowy i zewnętrznych stronach kończyn. Skóra może być zaczerwieniona, sącząca, a nawet pokryta strupami. U starszych dzieci i dorosłych zmiany typowo lokalizują się w zgięciach łokciowych i kolanowych, na szyi, nadgarstkach i powiekach. Skóra w tych miejscach często jest pogrubiona i zliszajowaciała od ciągłego drapania.

Skuteczne metody leczenia i zarządzania AZS

Leczenie AZS to proces złożony, wymagający konsekwencji i współpracy z lekarzem. Celem jest złagodzenie objawów, poprawa jakości życia i zapobieganie nawrotom.

Pielęgnacja skóry to podstawa

Kluczem do sukcesu w walce z AZS jest codzienna, intensywna pielęgnacja skóry.

• Emolienty: Regularne stosowanie emolientów to podstawa. Te specjalistyczne preparaty nawilżają, natłuszczają i odbudowują barierę ochronną skóry. Należy je aplikować kilka razy dziennie, zwłaszcza po kąpieli (najlepiej w ciągu 3 minut), aby "zamknąć" wilgoć w skórze.
• Kąpiele: Powinny być krótkie (5-10 minut) i w letniej wodzie, z dodatkiem specjalnych płynów lub olejków do kąpieli przeznaczonych dla skóry atopowej. Unikaj gorącej wody i zwykłych mydeł, które wysuszają skórę.
• Delikatne środki myjące: Używaj tylko łagodnych, bezzapachowych syndetów (środków myjących bez mydła) lub olejków myjących.

Leki na receptę

W okresach zaostrzeń, kiedy sama pielęgnacja nie wystarcza, lekarz może przepisać leki.

• Miejscowe kortykosteroidy: To najczęściej stosowane leki przeciwzapalne, aplikowane bezpośrednio na zmiany skórne. Ich siła i czas stosowania są zawsze ustalane przez lekarza.
• Miejscowe inhibitory kalcyneuryny (IKM): Są alternatywą dla sterydów, szczególnie na delikatne obszary skóry, takie jak twarz czy okolice intymne. Nie powodują ścieńczenia skóry.
• Leki ogólnoustrojowe: W ciężkich przypadkach AZS, gdy leczenie miejscowe jest niewystarczające, lekarz może rozważyć leki immunosupresyjne lub nowoczesne terapie biologiczne.

Unikanie czynników drażniących i alergenów

Identyfikacja i eliminacja czynników wyzwalających zaostrzenia jest kluczowa.

• Alergeny: Kurz, roztocza, sierść zwierząt, pyłki roślin, a czasem i niektóre pokarmy (zwłaszcza u małych dzieci) mogą nasilać objawy. Warto wykonać testy alergiczne.
• Drażniące substancje: Agresywne detergenty, płyny do płukania tkanin, chlorowana woda, perfumy czy barwniki w kosmetykach. Preferuj hipoalergiczne produkty.
• Odzież: Wybieraj luźne ubrania z naturalnych, przewiewnych materiałów, takich jak bawełna. Unikaj wełny i syntetyków, które mogą drażnić skórę.
• Temperatura i wilgotność: Unikaj przegrzewania się i nagłych zmian temperatury. Utrzymuj optymalną wilgotność powietrza w pomieszczeniach.

Ciekawostka: Choć alergie pokarmowe są często kojarzone z AZS, u dorosłych rzadziej są one głównym czynnikiem wywołującym zaostrzenia niż u niemowląt. Dieta eliminacyjna powinna być zawsze wprowadzana pod kontrolą lekarza.

Radzenie sobie ze świądem

Walka ze świądem to jedno z największych wyzwań.

• Leki przeciwhistaminowe: Mogą pomóc, zwłaszcza te o działaniu uspokajającym, które ułatwiają zasypianie, ale nie zawsze skutecznie zmniejszają świąd.
• Chłodne okłady: Mogą przynieść tymczasową ulgę.
• Krótko obcięte paznokcie: Pomagają zminimalizować uszkodzenia skóry podczas drapania.

Życie z AZS – perspektywa długoterminowa

Atopowe zapalenie skóry to choroba przewlekła, która wymaga stałej uwagi i cierpliwości. Objawy mogą ustępować i nawracać, a ich nasilenie może się zmieniać w ciągu życia. Ważne jest, aby nauczyć się obserwować swoją skórę, identyfikować czynniki wyzwalające i konsekwentnie stosować się do zaleceń lekarza. Pamiętaj, że stres może nasilać objawy AZS, dlatego techniki relaksacyjne i wsparcie psychologiczne mogą być cennym elementem terapii. Edukacja i wsparcie ze strony rodziny oraz grup wsparcia mogą znacząco poprawić komfort życia z AZS. Nie jesteś sam w tej walce!